Ομιλία του πρωτοσυγκέλλου της Ι.Α.Κ. πανοσιολ. Αρχιμ. κ. Μεθοδίου Βερνιδάκη στον εσπερινό της εορτής του Αγίου Μηνά

Σεβασμιώτατε Πάτερ και Δέσποτα,

Αγαπητοί αδελφοί και συλλειτουργοί,

Εντιμώτατοι άρχοντες,

Ευλογημένε και θεοφρούρητε λαέ του Θεού του Υψίστου.

  Θέλοντας κανείς να γράψει για τον βίο και την πολιτεία του Αγίου Μηνά του Μεγαλομάρτυρος, του Αιγυπτίου καθώς ανατρέχει στις πηγές και τις μελετά, αναγκαστικά σταματά σε μερικά σπουδαία σημεία, τα οποία δεν μπορεί να τα αντιπαρέλθει.

α. Ένα από αυτά είναι η ομολογία του μπροστά στους ειδωλολάτρες. Η σταθερή ομολογία του ότι ο Χριστός είναι ο αληθινός Θεός, ο δημιουργός του κόσμου, και ότι τα είδωλα είναι ξύλα και πέτρες, βουβά και κουφά.

Ο Άγιος Μηνάς, όπως και όλοι οι Άγιοι, κατ αρχήν γνώριζαν πολὺ καλὰ τα λόγια ποὺ είπε ο Κύριος: «Πᾶς ὅστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοὶ ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω κἀγὼ ἐν αὐτῷ ἔμπροσθεν τὸν πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς» (Ματθ. θ´ 32). Όμως, για τους Αγίους ο Χριστός δεν ήταν μια απλή εξωτερική γνώση, αλλά μια βίωση. Δηλαδή, είχαν πραγματική κοινωνία με το Δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος και δι᾿ Αυτού με ολόκληρη την Αγία Τριάδα. Απαύγασμα αυτής της βιώσεως είναι η ομολογία. Είναι πολὺ χαρακτηριστικό ότι η ομολογία των Αγίων, όπως λέει ο Κύριος γίνεται ἐν ἐμοί, δηλαδή δια του Χριστού και ἐν Χριστῷ, χωρὶς την κοινωνία με τον Χριστό και χωρὶς την δύναμη Του είναι αδύνατον κανεὶς να τον ομολογήσει. Επομένως δεν μπορούμε να προτρέψουμε τους άλλους ἢ τον εαυτό μας σε μια ομολογία του Χριστού ως αληθινού Θεού, αν δεν προηγηθεί η κοινωνία μας με τον Ιησού Χριστό. Η ομολογία είναι μια φυσικὴ κατάληξη της ἐν Χριστῷ ζωής. Και το αποτέλεσμα αυτής της ομολογίας είναι να επέλθει, ως φυσική κατάληξη, η ομολογία του Χριστού μπροστά στον Πατέρα Του, γι᾿ αυτόν ποὺ Τον ομολόγησε στη γη.

β. Ένα άλλο αξιοπρόσεκτο σημείο είναι το αφόρητο μαρτύριο και η μαρτυρία του Αγίου Μηνά και γενικά το μαρτύριο και η μαρτυρία όλων των Αγίων. Μαρτυρία είναι το να ομολογήσει κανεὶς την αλήθεια για την ύπαρξη του Θεού, για την ανάπλαση μας ποὺ έγινε ἐν Χριστῷ, ότι η Εκκλησία είναι η ταμειούχος της θείας Χάριτος, ότι υπάρχει ζωή πέρα από τον τάφο, όπου θα ζει αιώνια ο άνθρωπος, ότι ο Χριστός είναι ο αληθινός Θεός και σώζεται όποιος ενώνεται με Αυτόν. Μαρτύριο είναι το τέλος μιας μαρτυρικής ζωής, ένα γεγονός το οποίο επισφραγίζει τη ζωή της μαρτυρίας.

Η μαρτυρία είναι φανερό πώς έχει μεγαλύτερη σημασία από το μαρτύριο, γιατὶ χωρὶς τη μαρτυρία, είναι δυνατόν το μαρτύριο να μην έχει αξία. Το μαρτύριο είναι φυσική συνέπεια της μαρτυρίας. Αυτό το καταλαβαίνουμε αν λάβουμε υπ᾿ όψη μας, ότι υπάρχουν Άγιοι οι οποίοι έδωσαν τη μαρτυρία τους, αλλά για διαφόρους λόγους, που ο Θεὸς γνωρίζει, δεν οδηγήθηκαν στὸ μαρτύριο. Είναι μάρτυρες, γιατὶ έδωσαν μαρτυρία. Υπάρχουν και άλλοι, που πέθαναν μαρτυρικά, χωρὶς να ομολογήσουν ορθόδοξα την αλήθεια για τον Χριστὸ και την αιώνια ζωή. Αυτοὶ είναι ψευδομάρτυρες, αφού δεν έχουν ορθόδοξη πίστη. Ο Άγιος Μηνάς είχε και μαρτυρία και μαρτύριο, και πρέπει να προσέξουμε ότι εκλήθη στο μαρτύριο με αποκάλυψη από τον Θεό.

γ. Η τιμή προς τον Αιγύπτιο Άγιο Μηνά σε τόσα μέρη της Ελλάδος και του εξωτερικού από τους Ορθοδόξους Χριστιανούς, φανερώνει την οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας. Γιατὶ στον χώρο του σώματος του Χριστού, που είναι η Εκκλησία, δεν χωρούν φυλετισμοὶ και εθνισμοί. Είναι σαφὴς ο λόγος του Αποστόλου Παύλου: «Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε. Οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος, οὐδὲ Ἕλλην οὐκ ἔνι δοῦλος, οὐδὲ ἐλεύθερος οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Γαλ. γ´ 27-28). Στην Εκκλησία συγκροτείται ένα νέο «γένος ἐκλεκτόν, βασίλειον ἱεράτευμα, ἔθνος ἅγιον, λαὸς εἰς περιποίησιν» (Α´ Πετρ. β´ 9). Η υπέρβαση του φυλετισμού επιτυγχάνεται δια του Αγίου Πνεύματος, το Οποίο ενεργεί μέσα στην Εκκλησία. Ο Θεὸς καλεί όλα τα έθνη να δεχθούν την Αποκάλυψη που δόθηκε δια του Χριστού στους ανθρώπους. Με τα μυστήρια της Εκκλησίας ο άνθρωπος εισάγεται και ζει σε μια οικογένεια που είναι υπεράνω της ατομικής του οικογενείας και αυτής της ίδιας της πατρίδος. Χωρὶς να καταργούνται οι οικογενειακές και εθνικές σχέσεις εν τούτοις αποκτά μια άλλη μεγάλη και ευρύτερη οικογένεια.

Σ᾿ αυτήν την οικογένεια βρίσκει ο κάθε πραγματικός Ορθόδοξος τον Αιγύπτιο Άγιο Μηνά και τον τιμά και τον επικαλείται. Σ᾿ αυτήν την οικογένεια, που δεν καταργεί πατρίδες και έθνη, αλλά τα υπερβαίνει, ὁ Αιγύπτιος Άγιος Μηνάς συναντά τους πιστοὺς Ορθοδόξους όλων των εθνοτήτων και τους ευεργετεί θαυματουργώντας χωρὶς διακρίσεις.

δ. Ας τελειώσουμε τις επισημάνσεις στρέφοντας την προσοχή μας σε ένα ακόμη σημείο του βίου του Αγίου Μηνά, ο οποίος είναι γνωστός σε όλους μας. Ακόμη και στα θαύματα, ποὺ παρατίθενται στο Συναξάριο και στο Βίο του, φαίνεται ότι οι Άγιοι της Εκκλησίας μας είναι ζωντανά μέλη της, ποὺ ενδιαφέρονται για τη σωτηρία των πιστών και τους βοηθούν στις τρέχουσες ανάγκες και πειρασμούς τους.

Γιατὶ τα θαύματα του Αγίου Μηνά δεν συνέβησαν κάποτε, για να αποδοθούν σε συμπτώσεις, συγκυρίες και φαντασίες των ανθρώπων, αλλά πραγματοποιούνται συνεχώς μέσα στον χρόνο και μέσα στην Εκκλησία για να φανερώσουν τη στενή σχέση του Αγίου με μάς, που ζούμε αυτή την εποχή και αγωνιζόμαστε για τη σωτηρία μας.

Ο Άγιος Μηνάς καθιερώθηκε πολιούχος του Ηρακλείου την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η διαφορετική θρησκεία Κρητικών και Τούρκων υπήρξε κύρια αιτία βιαιοπραγιών από τους μουσουλμάνους εναντίων των χριστιανών. Η παράδοση μας λέει ότι το Πάσχα του 1826 ενώ οι χριστιανοί ήταν μαζεμένοι στο ναό και παρακολουθούσαν τη λειτουργία της Ανάστασης, όχλος μουσουλμάνων προετοίμαζε σφαγή εναντίον τους, η οποία αποφεύχθηκε με την επέμβαση ενός ηλικιωμένου αξιωματικού καβαλάρη. Ο καβαλάρης αυτός έμοιαζε με το πρωτοπαλίκαρο των Τούρκων, τον Αγιάν Αγά, που τους ηρέμησε και τους απέτρεψε από τη σφαγή των χριστιανών. Την επέμβαση αυτή του μυστηριώδη καβαλάρη, οι χριστιανοί την απέδωσαν σε θαύμα του Αγίου Μηνά, πιστεύοντας ότι ήταν αυτός που παρουσιάστηκε στους Τούρκους και όχι ο Αγιάν Αγάς. Όμως, ακόμη κι αν οι Τούρκοι είχαν δίκιο και δεν ήταν ο Άγιος Μηνάς ο έφιππος αξιωματικός, ήταν θαύμα ο Τούρκος διώκτης των χριστιανών (Αγιάν Αγάς) να λειτουργήσει σαν προστάτης τους την τελευταία στιγμή.

Από τότε ο Άγιος Μηνάς απεικονίζεται έφιππος ως Ρωμαίος στρατηγός και τιμάται ως προστάτης της πόλης του Ηρακλείου. Για τη σχέση του Ηρακλείου με τον προστάτη άγιο του έγραψε και ο Καζαντζάκης:

"... Ολάκερη η πολιτεία ήταν ένα φρούριο, η κάθε ψυχή ήταν κι αυτή ένα φρούριο αιώνια πολιορκούμενο κι είχε καπετάνιο ένα Άγιο, τον Άγιο Μηνά, τον προστάτη του Μεγάλου Κάστρου. Ένας Άγιος που δεν έμενε μόνο στο εικόνισμά του, κατέβαινε κάθε νύχτα, έβγαινε περιπολία. Σφαλνούσε τις πόρτες, όσες είχαν ξεχάσει οι Χριστιανοί ανοιχτές, σφύριζε στους νυχτοπαρωρίτες να γυρίσουν πια στα σπίτια τους, στέκουνταν απόξω από τις πόρτες κι αφουκράζονταν ευχαριστημένος όταν άκουγε τραγούδι...

....Κι όταν οι Τούρκοι ακόνιζαν τα μαχαίρια τους κι ετοιμάζουνταν να ριχτούν στους Χριστιανούς, πετιόταν ο Αϊ-Μηνάς πάλι από το κόνισμά του να διαφεντέψει τους Καστρινούς...

....Δεν ήταν μονάχα άγιος ο Αϊ-Μηνάς, ήταν ο καπετάνιος τους, καπετάν Μηνά τον έλεγαν και του πήγαιναν κρυφά τ' άρματά τους να τα βλογήσει...".

Δίκαια λοιπόν η πόλη τoυ Ηρακλείου  εορτάζει πανηγυρικά τη μνήμη του Αγίου Μηνά, ο οποίος και με άλλα θαύματα φανέρωσε και φανερώνει τη δύναμη και την προστασία του. Μην ξεχνάμε πως ο ναός δεν έπαθε τίποτε στους βομβαρδισμούς των Γερμανών, γιατί οι βόμβες που έπεσαν πάνω του δεν εξερράγησαν ποτέ.

"Τον φρουρόν Ηρακλείου δεύτε νυν άπαντες, Ορθοδόξων τε άμα τον αντιλήπτορα, ευφημήσωμεν, πιστοί, Μηνάν τον ένδοξον, ότι κατήσχυνε λαμπρώς τας ορδάς των ασεβών συντρίψας τούτων τα τόξα, πρεσβεύει δε τω Κυρίω ελεηθήναι τας ψυχάς ημών" (Από την ακολουθία της Τρίτης της Διακαινησίμου).

Αναφέρει ο Γεώργιος Συλλαμιανάκης, στο βιβλίο του "Άγιος Μηνάς" το 1939, πως όχι μόνο οι Χριστιανοί θεωρούσαν προστάτη της πόλης τον Άγιο Μηνά αλλά και οι Τούρκοι, οι οποίοι αντίκριζαν τον Άγιο με φόβο και σεβασμό.

Πολλοί πήγαιναν τάματα στη χάρη του, μάλιστα η επιφανής αλλά και φανατική οικογένεια Τσαλικάκη, που το σπίτι της ήταν κοντά στην εκκλησία, αντελήφθη "ιδίοις όμμασιν" τον Άγιο την ώρα του θαύματος.

"...Έκτοτε δε απέστελλε κατ' έτος, ένα ασκόν πλήρη εκλεκτού ελαίου εις τον Άγιον. Τούτο εξηκολούθησε πράττουσα η εν λόγω οικογένεια, μέχρι της εξ Ηρακλείου αναχωρήσεως των Τούρκων, κατά την ανταλλαγήν των πληθυσμών, αποκαλούσα πάντοτε τον Άγιο Μηνά, "Ο καλός μας γείτονας...".

Μεγάλη λοιπόν η χάρη του Αγίου Μηνά, μεγάλη και η διάθεση των Ηρακλειωτών να χτίσουν ανάλογο ναό αφιερωμένο στον πολιούχο. Παρέδωσε έτσι το μνημείο στις επόμενες γενιές με πίστη και πάθος. Ένας ναός δε μαρτυρεί μόνο τη χαρά και την πίστη αυτών που τον έκτισαν αλλά και τα κοινά βάσανα, τους στεναγμούς, τις δυσκολίες και τις ανάγκες τους. Έτσι ο ναός χτίζεται ευπρεπής, ανάλογος με την αξιοπρέπεια και το φρόνημα των πατέρων μας. Να γιατί η μεγαλοπρέπεια του ναού δεν είναι πολυτέλεια. Είναι αρχοντιά. Δίνει το αίσθημα που κρύβει το μεγαλείο της αλήθειας.

Χαίρει σήμερα η Κρήτη, χαίρει η πόλη του Ηρακλείου, χαίρει ο περίλαμπρος αυτός Ναός. Χαιρόμαστε και όλοι εμείς οι λειτουργοί και μέτοχοι της πανηγύρεως αυτής!

Αγαπητοί μου! Nα μιμηθούμε κ’ εμείς τον άγιο Mηνά. Όπως εκείνος με το λόγο του, με το παράδειγμά του, με την ασκητική του ζωή αλλά και με τη θυσία και το αίμα του βεβαίωσε την πίστη του στο Xριστό, έτσι κ’ εμείς να είμαστε έτοιμοι για αγώνα.

Ζούμε σε εποχή και καιρούς δύσκολους που κυβερνάει κάποιος χειρότερος από το το Ρωμαίο Αυτοκράτορα Μαξιμιανό ή το Σουλτάνο ή το  Pόμμελ… Βρισκόμαστε στην εποχή που ήδη ενεργείται το μυστήριο της ανομίας και πρέπει να περιμένουμε πολλά δεινά. Aς γίνουμε μια άλλη ταξιαρχία με πανίσχυρο όπλο μας την πίστη και την προσευχή.

Δια πρεσβειών του αγίου Mηνά να μας ελεήσει ο Θεός. Αμήν.